İşçiye Yol ve Yemek ücreti ödenmesi zorunlu mudur?

İşçiye yol ücreti ödenmesi zorunlu mudur?

İş Kanununa tabi olan bir işçinin hakları, temel olarak bu kanunla belirlenmiştir. Genel kural, işçiye İş Kanunuyla verilen hakların iş sözleşmeleriyle geriye götürülemeyeceği yönündedir. Bunun anlamı; işçiye fazladan hak verilebilirken, var olan haklarının ise elinden alınamamasıdır. İşte yol ücretini de bu şekilde değerlendirmek gerekir. O halde işveren işçiye yol ücreti vermek zorunda mıdır?

Yol ücreti nedir?

Burada yol ücretinden kastedilen, işçinin işyerine gelip gitmesi için ona sağlanan imkandır. Bu her zaman para şeklinde olmayabilir. Uygulamada işçilere yol için nakit ödeme yapıldığına, toplu taşıma kartı verildiğine ya da servis sağlandığına (Tıklayınız) rastlamaktayız. Özellikle büyük şehirlerde aylık abonman kartlarının işçiye sağlanması, sık karşılaştığımız durumlardan birisidir.

İş Kanunu yol ücreti için ne diyor?

Yazının başında da belirttiğim gibi; işçinin her hangi bir konuda hakkının olup olmadığını merak eden bir kişinin bakması gereken ilk yer İş Kanunudur. Çünkü işçi ile işveren arasındaki ilişkileri ve işçi ile işverenin hak ve sorumluluklarını düzenleyen yasal mevzuat budur.

Bu kapsamda İş Kanununu incelediğimizde, yol ücretine dair kanunda bir hüküm bulunmadığını görürüz. Bunun anlamı açıktır: İşverenin işçisine yol ücreti verme zorunluluğu bulunmamaktadır. Bazı hallerde işçilere servis sağlanması zorunlu olup bu hususu daha önce yazmıştım.

Yol parası verilmesi kanunen zorunlu değil

Evet, genel kural budur. Ancak bazı durumlarda, işçiye yol ücreti verilmemesi işçi için haklı fesih (Tıklayınız)  nedeni olabilir. Bu iki cümle birbiriyle çelişiyor gibi görünse de; öyle değildir. İş Kanununda yol parasına dair bir zorunluluk bulunmasa bile, şu iki durumda işveren artık bu yükümlülüğün altına girmiş demektir:

• İş sözleşmesinde, işçiye yol ücreti verileceğine dair açık hükmün bulunması
• İşyeri uygulaması olarak uzun süredir işçilere yol ücreti veriliyor olması

Hangi durumlarda yol ücreti ödenmesi gerekir?

Yukarıda belirttiğim durumlardan birincisi gayet açıktır. İşveren, kanunen yükümlü olmadığı halde iş sözleşmesine hüküm koyarak işçisine yol ücreti vereceğini beyan etmişse; artık onun için bu bir zorunluluk haline gelir.

İkinci durum ise biraz daha karışıktır. Bunun sebebi, bu durumun kaynağının Yargıtay olmasıdır. Eğer bir işyerinde işçilere maaşları dışında yol ücreti veriliyorsa ve bu durum makul bir süredir devam ediyorsa, artık işçiler için bu yol ücreti ücretin bir parçası kabul edilir. Elbette işveren dilediğinde bu uygulamadan dönebilir; ancak böyle bir durumda işçi haklı nedenle fesih hakkını kullanabilir. Eğer işveren, işyeri uygulaması olarak verdiği yol ücretinden vazgeçer ve işçi de bunu kabul edip çalışmaya devam ederse, haklı fesih imkanını da yitirecektir.

SONUÇ

Bir işyerinde çalışıyor ve size yol ücreti verilmesi gerekip gerekmediğini merak ediyorsanız; öncelikle şu iki hususu araştırmanız gerekir:

• İş sözleşmenizde işçiye yol ücreti verileceğine dair açık bir hüküm var mı? Varsa size yol parası ödenmesi zorunludur.
• İşyeri uygulaması olarak uzun süredir işçilere yol parası veriliyor mu? Cevabınız evetse, işyeri uygulaması haline gelen bu ödemenin yapılması da yine zorunludur.

Ancak yukarıdaki iki soruya da hayır cevabı vermişseniz; yani iş sözleşmenizde buna dair bir hüküm yoksa ve işyeri uygulaması olarak da işçilere uzun süredir yol parası verilmiyorsa cevap açıktır: İşverenin kanunen işçilerine yol ücreti verme zorunluluğu yoktur.

İşçi ister İstanbul’da yaşıyor olsun isterse Adana’da, şehir içi ulaşım ücretleri ne kadar pahalı olursa olsun; işveren işçisine maaşı dışında ayrıca yol parası ödemek zorunda değildir.

İşçinin yemek hakkı

İşçinin yemek hakkını ikiye ayırarak incelemekte fayda var. Birincisi, işçinin dinlenme hakkı ve ikincisi, işçinin yemek yeme hakkı. Bu şekilde bir ayrım yapmamın nedeni, yemek hakkı derken kastedilenin çoğu zaman ara dinlenmesi olmasıdır. İşçiler yemek haklarını sorarken çoğu zaman ara dinlenmelerini sormak istemektedir. Bu nedenle öncelikle ara dinlenmesi kavramından kısaca bahsedeceğim.

İşçinin ara dinlenmesi hakkı

Günlük belirli bir süre çalışan işçinin elbette dinlenmeye de hakkı vardır. Bu konuda daha önce yazdığım şu yazıdan (Tıklayınız) gerekli bilgileri alabilirsiniz. Ancak burada tekrar ifade etmek gerekirse; dört saat ve daha az süren işlerde en az 15 dakika, dört saatten çok ve yedi buçuk saatten az (yedibuçuk dahil) süren işlerde en az 30 dakika, yedi buçuk saatten çok süren işlerde en az 1 saat ara dinlenmesi verilmesi zorunludur.

İşçilere tanınan bu hak aynı zamanda mola, dinlenme zamanı, teneffüs gibi çeşitli şekillerde de adlandırılmaktadır. Burada unutulmaması gereken en önemli husus, bu sürelerin kesintisiz ve işin ortalama bir zamanında kullandırılması gerektiğidir.

İşçinin yemek hakkı

Yemek hakkı ise kelime anlamıyla baktığımızda, işçinin işyerinde yemek yemesi hatta ona yemek verilmesi anlamına gelmektedir. Eğer bir işçinin yemek hakkını merak ederken kastettiği, işverenin kendisine yemek vermek zorunda olup olmadığı ise bu sorunun cevabı duruma göre değişecektir.

Eğer işçinin iş sözleşmesinde ya da toplu iş sözleşmesinde işçiye yemek ya da yemek parası verileceğine dair bir hüküm varsa, işçiye bunların sağlanması artık zorunlu kabul edilir. Ancak buna benzer hükümler yoksa, işverenin de işçisine yemek sağlama ya da yemek ücreti verme yükümlülüğü yoktur.

Yemek hakkı yok ara dinlenmesi hakkı var

İşverenin yükümlülüğü, işçisine ara dinlenmesi sağlamaktan ibarettir. Bunun dışında, bu ara dinlenmesi esnasında onlara yemek verip vermemek ya da çay ikram etmek veya sandviç servisi yapıp yapmamak tamamen onun takdirindedir. Bir başka deyişle ara dinlenmesi bir hak iken yemek verilmesi işverenin bir tercihidir.

SONUÇ

İşveren, işçisine günlük belirli bir süre ara dinlenmesi vermek zorundadır. İş Kanununca belirlenen süreler kadar verilen bu mola, işverenin takdirinde olmayıp mutlak surette kullandırılması gerekir.

Ancak iş sözleşmesinde ya da toplu iş sözleşmesinde özel bir hüküm olmadıkça, işverenin işçilerine ayrıca yemek vermek zorunda olduğunu söylemek mümkün değildir.

Bir başka deyişle işçiye ara dinlenmesi verilmesi zorunlu iken, yemek verilmesi ya da yemek ücreti ödenmesi tamamen işverenin takdirinde bir tercih meselesidir.

Not: İş sözleşmesinde ya da toplu iş sözleşmesinde olmadığı halde kendi takdiriyle işçilerine uzun süredir yemek sağlayan ya da yemek ücreti veren işveren, bu kararından geriye kolay kolay dönemez. Bu şekilde işyeri uygulaması haline gelmiş bir hakkın geri alınması, işçiler açısından haklı nedenle derhal fesih sebebi oluşturabilir. İşyerinde verilen yemeğin kaldırılmasının sonuçları ile ilgili yazımız için ( Tıklayınız) İşçiye servis sağlamasının zorunlu olup olmadığı konusundaki yazımız için de buraya bakabilirsiniz.(Tıklayınız)

Kayanakça:https://iscidunyasi.com/isciye-yol-ucreti-odenmesi-zorunlu-mudur/